2017 ОНЫ 7 ДУГААР САРЫН ЭХНИЙ АРАВ ХОНОГИЙН ХАА-Н ЦАГ УУРЫН ТОЙМ

2017.07.16

             Температур: Агаарын температурын дундаж Өндөрхангай, Малчин, Баруунтуруун, Өмнөговь, Зүүнхангай, Хяргас,   Цагаанхайрхан сумдын нутгаар 15-19 градус, бусад нутгаар 20-24 градус дулаан ба Өндөрхангай, Малчин, Тэс, Давст, Зүүнговь, Сагил, Ховд сумдын нутгаар олон жилийн дунджийн орчим, бусад нутгаар уур амьсгалын дунджаас 1,1-2,8 градусаар дулаан байлаа. /Зураг-1/

            Их температур: Өндөрхангай, Малчин, Тэс, Баруунтуруун, Өмнөговь, Давст,  Өлгий, Сагил, Түргэн, Ховд, Хяргас Цагаанхайрхан сумдын нутгаар 27-31 градус, бусад сумдын нутгаар 32-36 градус хүрч, ихэнх нутгаар 30 градусаас давж 2-7 өдөр халсан байна байна.

            Бага температур:Тэс, Баруунтуруун, Завхан, Давст, Зүүнговь, Наранбулаг,Өлгий, Сагил,  Ховд сумдын нутгаар 10-13 градус, бусад сумын нутгаар 9-13градус дулаан байлаа.

            Хөрсний гадаргын их температур: Наранбулаг суманд 67градус, Малчин,Тэс, Улаангом, Өмнөговь, Завхан,  Давст, Зүүнговь, Наранбулаг, Түргэн, Ховд, Хяргас сумдын нутгаар 56-61 градус, бусад сумдын нутгаар 50-55 градус хүрч, хөрсний гадарга дээр 40 градусаас давж нийт нутгаар 7-10 өдөр халсан байна.

Хөрсний гадаргын бага температур: Тэс, Баруунтуруун, Өмнөговь, Завхан, Давст, Зүүнговь, Наранбулаг, Өлгий, Сагил, Ховд сумдын нутгаар 8-11 градус, бусад сумдын нутгаар 4-7 градус дулаан байлаа.

            Хур тунадас: Улаангом, Өмнөговь,  Завхан, Давст, Зүүнговь, Наранбулаг, Өлгий, Сагил, Түргэн, Ховд сумдын нутгаар 0,3-10,4мм, Өндөрхангай, Малчин, Баруунтуруун, Зүүнхангай, Хяргас, Цагаанхайрхан сумдын нутгаар 17,5-27,5мм, Тэс суманд 32,5мм бороо 1-8 өдөр орсон ба Өндөрхангай, Тэс, Баруунтуруун, Зүүнхангай, Сагил, Хяргас, Цагаанхайрхан сумдын нутгаар олон жилийн дунджаас ахиу,  Малчин сумдын нутгаар олон жилийн дунджийн орчим бусад сумдын нутгаар дунджаас бага бороо орсан байна. /Зураг-2/

Салхи: Борооны өмнө зарим нутгаар салхи түр зуур ширүүсч 16-21 м/с, бусад хугацаанд ихэнхи нутгаар 10-15 м/с байлаа. 10 м/с ба түүнээс их салхитай байсан хоногийн тоо  Өндөрхангай, Малчин, Тэс, Улаангом, Баруунтуруун, Өмнөговь, Завхан, Наранбулаг, Өлгий, Сагил, Түргэн, Хяргас сумдын нутгаар 2-10 өдөр байлаа.  

Бэлчээрийн ургамал: Энэ арав хоногт Зүүнхангай, Өмнөговь, Хяргас суманд агь цэцэглэлт ажиглагдсан ба бусад сумдын нутгаар бэлчээрийн ургамалд шинээр үе шат ажиглагдаагүй ерөнхийдөө ургамал хатаж, ургалт саатсан байдалтай байна. Өндөрхангай, Малчин, Улаангом, Хяргас, Цагаанхайрхан сумдын нутгаар ургамлын өндөр 2-7см, бусад сумдын нутгаар 8-13 см, Сагил сумдын нутгаар 21см өндөртэй буюу өмнөх 10 хоногоос Малчин, Давст сумын ургамлын өндөр 1-2 см-ээр буурсан, Өндөрхангай, Тэс, Улаангом,  Баруунтуруун, Өмнөговь, Завхан, Наранбулаг, Өлгий, Ховд, Хяргас, Цагаанхайрхан сумдын ургамлын өндөр өөрчлөлтгүй байна.  /Зураг -3/         

Хур бороо энэ арав хоногт орсон боловч, халуун хуурай салхитай өдрүүд их байсан  тул ургамлын ургалтанд таатай нөлөөлсөнгүй. Өндөрхангай, Малчин, Улаангом, Баруунтуруун, Давст, Сагил, Түргэн, Хяргас, Цагаанхайрхан сумдын нутгаар бэлчээрийн ургамлын ургалт удааширч гандаж хатах, Тэс, Өмнөговь, Завхан, Зүүнговь, Зүүнхангай, Наранбулаг, Өлгий, Ховд сумдын нутгаар ургамал үзүүрээсээ шарласан, иш навч нь хатсан зэргээс мал ногоонд цадахгүй, бэлчээрлэлт муутай байна.

Засгийн газрын 2015 оны 286 дугаар тогтоолын 5 дугаар хавсралтын дагуу аймгийн бэлчээрийн байдлыг үнэлж үзэхэд  Малчин,  Улаангом, Өмнөговь,  Наранбулаг, Өлгий, Түргэн, Хяргас сумдын нутгаар гантай, Тэс, Баруунтуруун, Завхан, Давст, Зүүнговь,Зүүнхангай, Өлгий,  Сагил, Ховд, Цагаанхайрхан сумдын нутгаар гандуу байна.

Таримал ургамал:  Баруунтуруун сумын нутгаар улаан буудайн ургалт 7-р сарын 10-ны байдлаар түрүүлэлтийн үе шатандаа, ургалтын байдал сайн, ургалтын өндөр 24 см байна.       / Ажиглалт судалгааг усалгаатай талбайд хийдэг /

            Царцаа: Малчин, Хяргас сумын нутагт царцааны хэт олшролт ажиглагдаж 1м² талбай дахь дундаж тоо 21-41ш хүрсэн ба Баруунтуруун, Өндөрхангай, Цагаанхайрхан, Зүүнхангай, Зүүнговь, Сагил, Давст, Улаангом, Түргэн суманд 1м² талбайд 2-6ш тоологдсон ба ихэнх нутгаар сибирийн,  тоонолжилт, бараан далавчит царцаа, азийн цоохор, нүүдлийн царцаа, голио тархалттай байгаа нь бэлчээрийн өвс ургамлын ургалтанд таагүй нөлөөлж байна.

ХАА-н үйлдвэрлэлд: Бод мал төллөх, хөөвөр хялгас авах, мал оторлох, нүүдэллэх, төмс, хүнсний ногооны усалгаа хийх зэрэг ажил явагдаж байна. Нийт сумдын нутгаар малын усан хангамж дунд, ХАА, болон газар тариалангийн үйлдвэрлэлд явагдаж буй ажилд цаг агаарын байдал тохиромжтой нөлөөлсөн байна. 

Зураг-1.                                                                                         Зураг-2.

Зураг-3.                                                                                       Зураг-4. 

Тойм бичсэн: ХААЦУ-ын технологич инженер  Ж.Цагаанхүү